H Ιστορική Κοινότητα Αμπελακίων βρίσκεται στο Νομό Λάρισας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η κωμόπολη των Αμπελακίων, έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, κυρίως για την ίδρυση το έτος 1778, του πρώτου συνεταιρισμού στον κόσμο, με την ονομασία "Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων", που είχε ως αντικείμενο την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή και εμπορία, κόκκινων, νημάτων.
Ιστορικά στοιχεία
Η κωμόπολη των Αμπελακίων, έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, κυρίως για την ίδρυση το έτος 1778, του πρώτου συνεταιρισμού στον κόσμο, με την ονομασία "Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων", που αντικείμενο είχε, την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή -από τις ρίζες του φυτού "ριζάρι",- και εμπορία, κόκκινων, άλικων, (δηλ. που δεν ξεβάφουν) νημάτων.
Στα 1780, γνωρίζουμε από το δεύτερο καταστατικό του συνεταιρισμού που σώθηκε, ότι αριθμούσε 6.000 μέλη, εκ των οποίων τα 4.000, δούλευαν στα 24 εργαστήρια, νηματοβαφεία, πλυντήρια, στα Αμπελάκια και τα υπόλοιπα 2.000 δούλευαν στον κάμπο για την καλλιέργεια και παραγωγή των πρώτων υλών, που ήταν το ριζάρι και το βαμβάκι, σε σύνολο περίπου 6.000 κατοίκων, την ίδια περίοδο. Επίσης συνεργαζόταν με άλλα 22 χωριά της περιοχής.
Στη συνέχεια τα βαμμένα νήματα προωθούνταν για πώληση στα 17 υποκαταστήματα του συνεταιρισμού στην Ευρώπη, σε διάφορες πόλεις, όπως Βιέννη, ?μστερνταμ, Αμβούργο, Λονδίνο, Μασσαλία. Λειψία, Βoυδαπέστη, Τεργέστη, Οδησσό, ?νχεν, Ρουέν, Λυών, Δρέσδη, Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη κ.α.
Η κωμόπολη των Αμπελακίων, έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, κυρίως για την ίδρυση το έτος 1778, του πρώτου συνεταιρισμού στον κόσμο, με την ονομασία "Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων", που αντικείμενο είχε, την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή -από τις ρίζες του φυτού "ριζάρι",- και εμπορία, κόκκινων, άλικων, (δηλ. που δεν ξεβάφουν) νημάτων.
Στα 1780, γνωρίζουμε από το δεύτερο καταστατικό του συνεταιρισμού που σώθηκε, ότι αριθμούσε 6.000 μέλη, εκ των οποίων τα 4.000, δούλευαν στα 24 εργαστήρια, νηματοβαφεία, πλυντήρια, στα Αμπελάκια και τα υπόλοιπα 2.000 δούλευαν στον κάμπο για την καλλιέργεια και παραγωγή των πρώτων υλών, που ήταν το ριζάρι και το βαμβάκι, σε σύνολο περίπου 6.000 κατοίκων, την ίδια περίοδο. Επίσης συνεργαζόταν με άλλα 22 χωριά της περιοχής.
Στη συνέχεια τα βαμμένα νήματα προωθούνταν για πώληση στα 17 υποκαταστήματα του συνεταιρισμού στην Ευρώπη, σε διάφορες πόλεις, όπως Βιέννη, ?μστερνταμ, Αμβούργο, Λονδίνο, Μασσαλία. Λειψία, Βoυδαπέστη, Τεργέστη, Οδησσό, ?νχεν, Ρουέν, Λυών, Δρέσδη, Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη κ.α.
Παιδεία
Η παιδεία άκμασε και πριν την ίδρυση του συνεταιρισμού, αφού το έτος 1749, ιδρύθηκε και λειτούργησε στα Αμπελάκια το περίφημο "Ελληνομουσείο", στο οποίο δίδαξαν μεγάλοι διδάσκαλοι του γένους ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ευάγγελος Βούλγαρης, ο Δούκας, ο Σπύρος Ασάνης και πολλοί άλλοι.
Αλλά και μετά το Ελληνομουσείο και με την ευεργετική προσφορά του Αδαμάντιου Θ. Μάνιαρη, χτίστηκε το έτος 1873, η "Μανιάρειος Σχολή", που ήταν εφάμιλλη του πρώτου και ανέδειξε πολλούς και μεγάλους επιστήμονες. Σήμερα σώζονται μόνο ερείπια της σχολής αυτής, ενώ το κτίριο είχε συνολική επιφάνεια περίπου 5.000 τετραγωνικών μέτρων.
Αρχιτεκτονικά Μνημεία
Βρύσες
Υπάρχουν δεκατρείς (13) βρύσες (κρήνες), εντός και εκτός των
ορίων του οικισμού και άλλες (5) πέντε εκτός του οικισμού.
Πύργοι
Υπάρχουν ερείπια των ισογείων από τρεις (3) προϋπάρχοντες πύργους που χτίστηκαν εντός του οικισμού γύρω στα 1750.
Ανεμόμυλοι
Υπάρχει το ισόγειο ενός ανεμόμυλου, σε απόσταση 500 μέτρων από τον οικισμό, ο οποίος καταστράφηκε το έτος 1797, από επιδρομή τουρκαρβανιτών. (ύψος περίπου 2 μέτρα).
Βιομηχανικά κτίρια
Υπάρχει ένα διώροφο κτίριο το οποίο λειτουργούσε ως εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα, σε χώρο συνολικής επιφάνειας 350 τ.μ., ιδιοκτησίας του Κληροδοτήματος Αστερίου Αλεβίζου. (Σώζονται αργαλειοί μέχρι σήμερα).
Είναι ηλικίας περίπου 150 χρονών και αρχικά ήταν η ιδιόκτητη κατοικία του Αστερίου Αλεβίζου. Σώζονται μέχρι και σήμερα τοιχογραφίες και βρίσκεται 50 μέτρα από την πλατεία των Αμπελακίων.
Το ισόγειο του κτιρίου παραχωρήθηκε για χρήση στον Πολιτιστικό Σύλλογο Αμπελακίων και για την δημιουργία και λειτουργία εκεί του Κέντρου Πολιτιστικής Κληρονομιάς των Αμπελακίων.
Βρύσες
Υπάρχουν δεκατρείς (13) βρύσες (κρήνες), εντός και εκτός των
ορίων του οικισμού και άλλες (5) πέντε εκτός του οικισμού.
Πύργοι
Υπάρχουν ερείπια των ισογείων από τρεις (3) προϋπάρχοντες πύργους που χτίστηκαν εντός του οικισμού γύρω στα 1750.
Ανεμόμυλοι
Υπάρχει το ισόγειο ενός ανεμόμυλου, σε απόσταση 500 μέτρων από τον οικισμό, ο οποίος καταστράφηκε το έτος 1797, από επιδρομή τουρκαρβανιτών. (ύψος περίπου 2 μέτρα).
Βιομηχανικά κτίρια
Υπάρχει ένα διώροφο κτίριο το οποίο λειτουργούσε ως εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, από τα τέλη του 19ου αιώνα, σε χώρο συνολικής επιφάνειας 350 τ.μ., ιδιοκτησίας του Κληροδοτήματος Αστερίου Αλεβίζου. (Σώζονται αργαλειοί μέχρι σήμερα).
Είναι ηλικίας περίπου 150 χρονών και αρχικά ήταν η ιδιόκτητη κατοικία του Αστερίου Αλεβίζου. Σώζονται μέχρι και σήμερα τοιχογραφίες και βρίσκεται 50 μέτρα από την πλατεία των Αμπελακίων.
Το ισόγειο του κτιρίου παραχωρήθηκε για χρήση στον Πολιτιστικό Σύλλογο Αμπελακίων και για την δημιουργία και λειτουργία εκεί του Κέντρου Πολιτιστικής Κληρονομιάς των Αμπελακίων.
